Söyleşi: Fatma Tamer

Es’ad Coşan Hocanın manevi irşat ve terbiye metodu Yesevi metodu gibi kalıcı bir tesir yapmış mıdır?

Yesevi ruhu önemli. Yusuf Hemadani, Abdülhalık Gucduvani, Ahmed Yesevi, Abdulkadir-i Geylani, Mevlâna Celaleddin-i Rumi, Hacı Bektaş-ı Veli, Hacı Bayram-ı Veli bunlar Anadolu'nun irfani mimarları ve Anadolu'yu mayalayan ruhu Orta Asya'dan taşıdılar. O ruh Mekke’de inen, Medine'de Hazreti Peygamber'le bütün dünyaya yayılan Taşkent, Semerkand, Buhara, Türkistan diyarından tekrar Rumeli diyarından bu ruh tekrar Anadolu’ya geldi. Anadolu'nun on ikinci yüzyıldaki inşasını gerçekleştirdi ve o inşa üzerine büyük bir medeniyet Selçuklu, Osmanlı medeniyeti inşa edildi.

Bağdat’la birlikte Abbasilerin yıkılması ve arkasında Selçuklular, Osmanlılar, Batı'da da Endülüs ortaya çıktı. İsmini saydığımız insanlar başta olmak üzere insanı yetiştirdiler. Sufilerin ‘hazreti insan’ dedikleri insanı yetiştirmek. Hoca Ahmet Yesevi de insan üzerinde duruyor, insanı yetiştirmek. Nasıl bir insan? Kur'an insanı, Kur'an'a sünnete bağlı. Hayrı, iyi ve kötüyü ayırt edebilen bir insan, ideal insan yani Allah'a gerçek anlamda kul olmuş ve özgürlüğünü burada arayan, burada bulan insan. O çizgi o maya bu şekilde devam etti. Yani Anadolu irfanı sanayideki marangozu, demirciyi, okuldaki öğretmeni, tüccarı, doktoru, terziyi, çobanı… ruhu eğitti, mayalıdı.

Hacı Bektaşi Veli ruhu, orduda ki insanların güzel insan olmasına sebep oldu. Ahi Evren Anadolu esnafının erdemli bir ticaret erbabı olmasına sebep oldu. Bu çizgi Es’ad Hocamız’da bütün bu toplumun katmanlarıyla, onların yetişmesi erdemli, ahlaklı, güzel nefsini terbiye etmiş bir insan inşası, toplum inşası konusunda hayatı boyunca yazılarıyla, konuşmalarıyla, eylemleriyle, faaliyetleriyle, projeleriyle yirminci yüzyıla Türkiye ve dünyada damgasını vurmuş; belki bugün daha çok üzerinde yeterli araştırmalar henüz çok yapılmış değil. Ancak zaman geçtikçe onun etkilerinin daha iyi analiz edilmesi için çalışmalar olacaktır. Yurt dışında doktora tezi çoktur bu konuda.

Yorumlar