Mehmed Zâhid Kotku’da

İrfanî Ahlâkın İlkeleri-3

Eğer nefsin ve şeytanın yolu seçilirse, tek tercih kötü ahlâk olacaktır. Mehmed Zâhid Efendi, kötü ahlâkın bulaşıcı ve sari (geçici) olduğunu düşünür. Onun için kötü arkadaş ve dost, yakınında bulunanları etkileyerek kendisine benzetmeye başlar. Kötü vasıfların bulaşmaması için iyi ve hayırlı kimselerle arkadaşlık yapmak gerekir. Hayırlı insanlar, başkalarına da hayırların sirayet etmesine vesile olur. Faydalı eylemlerin insanı, başkasına da faydalı fiil ve davranışlar bulaştırır.[1]

Erdemli arkadaşla ilişkide sağlıklı ve sürdürülebilir bir devamlılık için, Mehmed Zâhid Efendi, tartışmanın yapılmaması hususunda özellikle uyarılarda bulunmaktadır: “Münakaşadan son derece sakınmak gerekir. Münakaşa aynı zamanda kibir işaretidir. Münakaşa inşaları büyük günahlara sokmaya sebep olur. Arkadaşlar arasında ayrılığa, nefrete hatta düşmanlığa sebep olur.”[2] Kotku, kardeşinin sözüne itiraz etmeye de olumlu bakmaz. Ona göre bilakis kardeşinle şaka ve mizah yoluyla birtakım vaatlerde bulunmak, aradaki sevgi ve muhabbeti arttırır.[3]

Kötü Ahlak/Günahlar

Mehmed Zâhid Efendi, günahları zikrederken üç yüzün üzerinde günaha işaret etmektedir.[4] O, bunların yüz yirmi beşinin büyük günahlar olduğunu belirtmektedir.[5] Onlara göre bunların affı sadık bir tevbeyle gerçekleşir.[6]

Kötü ahlâkın özelliklerini bilmek, yazmak ve söylemek her bilgi sahibi Müslümanın görevlerinden olduğunu belirten Kotku’ya göre, “gerek günahlar -ister ufak, ister büyük osun- gerekse fena ve çirkin huy ve itiyatlar, hep insanın maneviyatını mahvedip öldüren, kalbini perişan eden, ruhunu ve iç âlemini tamamıyla yok eden birer zehirdir. Büyük ve küçük günahlar ile kötü huy ve itiyatlar çeşitli fıkıh, ahlâk ve tasavvuf kitaplarında birer birer yazılmıştır. Günahları ve manen istenmeyen kötü huyları bilmek, zehirli ilaçları, zehirli mikropları bilmek gibidir. Bir doktor gelir; bunlardan korunmak için zehirler ve mikroplar hakkında bilgiler verir ve bunlardan korunmak için ne lazımsa bildirir. Sonra isteyen dikkat eder, korunur. Korunmayan hem kendisinin hem de birçok kimsenin, kendisi gibi fena âkıbetlere düşmesine sebep olur.”[7]

            Büyük günah günahların listesini veren[8] Mehmed Zâhid Kotku, kusur ve hatalardan korunmak için bir benzetme yapar. Onun ifadesiyle “kapları kalaylamak gibi, gönülleri de nur ve rahmetle doldurmak gerekir.”[9] Bunun için de kini, sevgiye tebdil etmek erdemin bir gereğidir. Sevgi için de Kotku, hediyeleşmeyi tavsiye eder.[10]

Yorumlar