Bayram Ali Çetinkaya

Güven bunalımlarında, kişilerin bilgileri dışında arkalarından kendileriyle ilgili gerçekleşen eylemlerin rolü büyüktür. Bu durum muhatapların kendi aralarındaki uhuvvet/kardeşlik hukukunu yaralayıp berhava etmektedir.

Aslında bahse konu olan husus, bir anlamda “göründüğü gibi olmama” sahtekârlığını da içinde barındırmaktadır. İstenilen ve takdir edilen, olaya veya olguya müdahil olanların olumlu veya olumsuz kendileriyle ilgili mevzularda bilgi sahibi olmaları haklarının tanınmasıdır.

Bilinmeyenin ardına düşmemek İslâmî bir haldir. Zira kulak, göz ve gönül bu halin sonuçlarından mesuldürler. Bütün duyulanların hakikat olarak sunulması, yalancıların yolunu kolaylaştırmaktan başka bir işe yaramaz.

“Bilmediğin bir şeyin ardına düşme. Çünkü kulak, göz ve gönül bunların hepsi ondan sorumludur.” (İsra, 36)

“Her işittiğini söylemek, insana yalan olarak yeter.”(Hucurat,12)

Yine yalanın zanla olan bağlantısı unutulmamalıdır. Kötü zanda bulunmak, Hz. Peygamber’in (s) dilinde “sözlerin en yalanıdır.”

“Zandan sakının, çünkü zan, sözün en yalanıdır” (Buhârî, Vesâyâ, 8; Nikâh, 45; Müslim, Birr, 38; Tirmizî, Birr, 56)

Gerçek Müslüman, zan ve yalanın bir üst sınırı olan iftira karşısında sükût edemez. Peygamberlerin maruz kaldığı ağır ithamlardan birisi, iftiradır. İftira durumunda mümin “bu apaçık bir iftiradır” diyebilme yürekliliğini her daim gösterebilmelidir. İyi ve güzel zanna gelince, aksine bu imanın habercisidir.

“Onu işittiğiniz zaman, erkek kadın müminlerin, kendiliklerinden hüsnü zanda bulunup da: ‘Bu apaçık bir iftiradır’ demeleri gerekmez miydi?” (Nur, 12)

“İyi ve güzel zan imandandır.” (Ebu Dâvût, Cenâiz, 13)

Arkadan, o da bir takım zarar verici işler çevirmek, Müslümanın bozulup değerlerini yitirmesine neden olabilir. İnsanlar arasında kötü söz ve davranışların yayılmasından haz alanlar, iki cihanda ne büyük lütufları kaybettiklerini asla bilemeyeceklerdir.

“Müslümanların ayıplarını, gizli hallerini araştırmaya kalkışırsan onları ifsat etmiş, ya da nerede ise bozmuş olursun.” (Ebû Dâvûd, Edep, 44)

Kardeşinin ırz ve şerefini, arkadan çekiştirenlere karşı savunma cesaretinde bulunanlar, öte dünyanın bahtiyarları içerisinde hak ettikleri yerleri alacaklardır. Arkadaşlarına karşı çok saygılı bir şekilde hitap eden Allah’ın Resulü (s) şu hikmetli sözlerle bizi kendimize getirmektedir:

“Zandan çekininiz. Çünkü zan, sözlerin en yalanıdır. Birbirinizin eksiğini görmeye ve işitmeye çalışmayınız. Özel ve gizli yaşantınızı da araştırmayınız. Bir de almayacağınız bir malı, alıcıyı zarara sokmak için artırmayınız. Birbirinize haset etmeyiniz, düşmanlık da yapmayınız. Birbirinizi arkanızı çevirip küsmeyiniz. Ey Allah’ın kulları, birbirinize kardeş olunuz.” (Buhârî, Edep, 57; Müslim, Birr, 9).