İyilik karşısında iyilik bulmak esastır. Ancak insanın yaratılış mayasında bulunan “kötülük” yapmaya temayül, iyiliğe kötülükle karşılık verme nankörlüğüne dönüşebilir. En iç acıtıcı hal, iyilikler ve hayırlar karşısında olumsuzluklara muhatap olmaktır. Bu, insanın varoluş gerekçelerini bile kendisine sorgulatabilir.

Nihayetinde dünyada karşı karşıya kaldığımız hastalık, musibet ve belalar, bizi içinde bulunduğumuz hali ve amellerimizin sıhhatini muhasebeye götürmektedir.

Zulme maruz kalındığında yardımlaşarak haklara ulaşmak ve onları elde etmek mümkündür. Haksızlık karşısında, yapılması gereken, ancak zulmün misliyle olabilir. Fazlası, başka bir zulmün kapılarını aralar.

Her şeye rağmen övülen ve tavsiye edilen bağışlamak ve helalleşmektir. Haksızlığı düzeltenin ecri, Hakk’ın geniş rahmetinde gizlidir.

Zâlim, her şeye Güç Yetiren’in (Kadîr) gazabına muhataptır. Sabrederek eksiklikleri affetmek, yüce gönüllülerin şanındandır.

“Onlar, bir zulüm ve saldırıya uğradıkları zaman birbirleriyle yardımlaşırlar. Bir kötülüğün cezası yine onun gibi bir kötülüktür, ama kim affeder, bağışlarsa onun mükâfatı Allah'a aittir. Şüphesiz ki Allah, zalimleri sevmez. Zulme uğradıktan sonra hakkını alan kimseye gelince, işte onların aleyhinde ceza vermek için herhangi bir yol yoktur. Yol ancak insanlara zulmedenler ve yeryüzünde haksız yere taşkınlık edenler aleyhinedir. İşte onlar için acı bir azap vardır. Her kim de sabreder ve kusuru bağışlarsa, işte bu elbette azmedilecek işlerdendir.” (Şura, 39-43)

Cahillerin saldırılarına maruz kalanlar, “selamet” kavramının vakur duruşuna sığınırlar.

“Rahman’ın has kulları o kimselerdir ki onlar yerde tevazu ile yürürler. Cahiller kendilerine laf atarsa ‘selametle!’ derler.” (Furkan, 63)

Hâsılı, yapılanların kadr-ü kıymeti karşısında yapılacak en yüce mukabele teşekkür iltifatıyla mümkündür. Zira yaratılana şükran duymayan, Yaratan’a şükür nimetinden nasipsiz kalırlar.

"İnsanlara teşekkür etmesini bilmeyen Allah'a şükretmesini bilmez ve nimetin kesilmesine müstahak olur." (Ahmed b. Hanbel, Müsned TV, 278)

Efendimizin Taif’te taşlanarak kan içerisinde bırakılmasında “Ya Rab! Onlar cahil bilmiyorlar” diyerek gösterdiği metanet ve sabır, bizler için en güzel örneklerden biridir.

Yine Hz. Peygamber’in (s) Mekke’de kendisine yapılanlar karşısında Hz. Yusuf’un (a.s.) kardeşlerine yaptığı gibi, bütün Mekkeli müşrikleri bağışlaması ve helalleşmesi ne güzel örnektir. Ifk hadisesinde eşi, mü’minlerin annesi Hz. Aişe’ye iftira atanları bağışlaması, davranışta yüceliğin zirvesidir.

Özetle, kin, öfke ve intikamın dayanılmaz hazzından kendisini sıyırıp, sabrın güzelliğine iltica etmek, kemâlatın ölçüsüdür.