Duyuların ve duyguların doğduğu yer kalptir. Dolayısıyla kalp, eylemlerinden sorumludur. O iyi ve doğru olursa, bütün organlar iyi olur, eğer o şer ve yanlışın fâili olursa, bütün beden hayrın yolundan ayrılır.  

Temiz kalp, en yüksek iyiliği gerçekleştirmek için varlığını sürdürür. Ancak onu hayrın yolundan engelleyecek şehvet ve ihtiraslar var olacaktır. Kulak, dil, burun, kalbin zahirî yardımcılarıdır. Vicdan, iyi niyet, merhamet, sezgi ise, kalbin görünmeyen koruyucularıdır.

Kalp, tutku ve takvanın arasındadır. Allah’ı tezekkür eden kalp, ürperir, kendisine isabet eden bela ve musibetlere metanetle sabır gösterir, kulluğunu hakkıyla yerine getirir, Hakk için veren olur.

Gaflet içindeki kalp ise, hastalıklıdır. Şüphe ve zulüm, onu mazlumlardan uzaklaştırır. Hakk’ın üstünlüğünden zâlimlerin çıkarcı menfaatlerine yaklaştırır. Kışkırtıcı ve fitneci kalp, inkârcıların hedeflerine güç taşır. O kalp ki, suçlu ve günahkarların kalbiyle birlikte atar, onlarla beraber aynı dünyevî amaçlara yönelir.

Hakk ve hakikatle birlikte olan kalp, Rahman’ın yolunda bir savaşçıdır. Korku, şüphe ve umutsuzluk, selim kalbin mücadele ettiği düşmanlardır. Arınmış kalp, tevhid yolunda kendini feda edendir. İçleri titreyen, gönülleri el-Vedûd’un sevgisiyle dolu olan kalp, selim kalptir. Hidayet yolu, kalpleri Allah’ın zikriyle çalışanlara açıktır.

Öfkeyle dolu kalp ise, Allah’ın Nebisi Hz. Peygamber’in (s) son sözlerinde dediği gibi En Yüce Dost’a düşmandır. Tevhide olan kini, onu inkarcıların arkadaşı yapar. Nitekim yaklaşmakta olan Ceza Günü, ‘yürekler gırtlaklara dayandığında, onlar için ne bir dost, ne bir koruyucu ne de bir şefaatçi olmayacaktır.

Nefislerini putlaştıran bu kimseler, büyüklenen zorbalara yaklaşıp geçici dünyevilikler elde etmek için, ruhlarını ve kalplerini satarlar. Zira onlar ‘iyiden iyiye düşünmeyen’ kalplerine kilit vurulmuş, gafiller güruhudur. Paramparça ve akletmeyen topluluklar, kalplerinde eğrilik olanlardır. Tevhidin düşmanı olan bu kimselerin kalpleri, sürekli mal, servet ve gücün peşinden koşar.

Yürekleri titreyerek korku duyan ve içten Allah’ a yönelmiş bir kalp, Rahman’ın dostudur. Bu kalp ki, kin, nefret ve inkârdan uzaktır. Şefkat, merhamet ve iman, arınmış kalbin işaretleridir.

Fiziksel olarak yaşlanan kalp, Hz. Peygamber’in (s) ifadesiyle iki şey üzerinde genç kalır: Uzun yaşama sevgisi ve mal çoğaltma sevgisi. Ancak mü’min olanın kalbi, müşfiktir; başkalarına karşı tatlı ve yumuşak olarak davranır. Yine Nebi’nin (s) ifadesiyle şükreden kalp, zikreden bir dil, saliha bir hanım, hayır içinde olmanın özellikleridir.